مایکوپلاسما ساینوویه در مرغ ها و راه های پیشگیری و کنترل آن
مایکوپلاسما ساینوویه
عامل، عفونت و بیماری
مایکوپلاسما ساینوویه بسیاری از پرندگان از جمله مرغ و بوقلمون را آلوده می‌کند و باعث ایجاد علائمی مانند لنگش، بیماری تنفسی تحت بالینی و کاهش تولید تخم و همچنین کاهش کیفیت پوسته تخم می‌گردد. روش انتقال آلودگی به هر دو شکل افقی و عمودی می‌باشد و عفونت با این باکتری از مزارع پرورش صنعتی ماکیان در سراسر جهان گزارش شده‌است.
تشخیص
تشخیص اولیه این عفونت توسط آزمایش‌های سرولوژیک در گله و تایید نهایی تشخیص به واسطه آزمایش زنجیره‌ای پلیمراز انجام می‌شود. جداسازی باکتری در ابتدا برای شناسایی بیشتر جدایه باکتری برای کارهای تحقیقاتی انجام شده‌است.
علائم بالینی
مرغ‌ها
اولین علائم قابل مشاهده در گله مبتلا به التهاب مفصل عفونی تاج رنگ‌پریده، لنگش و عقب‌افتادگی در رشد گله است. با پیشرفت بیماری، پرها ژولیده وتاج چروکیده می‌شود. در برخی موارد تاج رنگ قرمز مایل به آبی خواهد داشت. تورم در اطراف مفاصل ایجاد شده و تاول در اطراف جناغ سینه پرنده ایجاد می‌شود. اصولاً مفصاصل هوک و پدهای کف‌پایی درگیر می‌شوند ولی در برخی پرندگان ممکن‌است تمامی مفاصل درگیرشوند. گاهی پرندگانی با عفونت عمومی بدن دیده می‌شوند که هیچ علامتی از تورم مفاصل ندارند. پرنده‌ها بی‌قرار می‌شوند، آب بدنشان از دست می‌رود و لاغر می‌شوند. با این‌حال بیشتر پرندگانی که مبتلا به فرم شدید بیماری شده‌اند درصورتی که نزدیک منبع آب و غذا باشند به خوردن غذا ادامه می‌دهند.
بازگشت علائم گفته‌شده به حالت عادی مدت زمان طولانی به طول می‌انجامد؛ حتی ممکن‌است التهاب مفاصل تا انتهای عمر گله به‌طول بی‌انجامد. در شرایط دیگر ممکن‌است در گله ابتلا به فرم حاد بیماری مشاهده نشده و فقط تعدادی پرنده با علائم فرم مزمن بیماری مشاهده شوند. در پرندگانی که تلقیح تجربی باکتری از طریق پد کف‌پایی به آنها انجام شده‌است کندرودیستروفی در پای مخالف پای تلقیح شده مشاهده می‌شود. علت این امر ممکن‌است وزن گیری روی پای مخالف به علت درد در ناحیه تلقیح باکتری و افزایش فشار موجود روی این پا باشد.
عفونت تجربی با مایکوپلاسما ساینوویه از طریق تخم منتقل می‌شود و بهترین روش پیشگیری از انتقال آن انتخاب و خرید تخم از گله‌های مادر عاری از این باکتری می‌باشد. که به شکل تجربی تکثیر شده بود، در گله‌های تخمگذار قهوه‌ای هلند همراه با بیماری مفصل آمیلوئید بود.
در جوجه‌هایی که تلقیح داخل نایی باکتری انجام شده‌باشد طی ۶-۴ روز رال‌های تنفسی خفیف قابل مشاهده بوده ویا ممکن هیچ علائمی نشان ندهند. نتاج گله‌های مادر مبتلا به MS ممکن است احتمال عفونت کیسه‌های هوایی‌شان بیشتر، وزن گیری‌شان کمتر و ضریب تبدیل غذایی‌شان نیز افزایش یابد.
تلقیح تجربی مایکوپلاسما ساینوویه به مرغ‌های تخمگذار باعث کاهش محسوس تولید تخم در هفته اول پس از تلقیح شد؛ در هفته دوم افت تولید ۱۸٪ شده و ۴ هفته پس‌از تلقیح تولید به مقدار قبلی خود بازگشته‌است. در عفونت طبیعی در گله تخمگذار احتمال افت تخمگذاری بسیار کم‌است و یا ممکن است هیچ تغییری در تولید ایجاد نشود، البته گاهی اوقات افت تولید درگله‌ها مشاهده شده است. همچنین MS از عوامل دخیل در ایجاد سندروم پریتونیت ناشی از اشریشیاکلی و مرگ و میر آن در گله‌های تجاری تخمگذار می‌باشد. همچنین در برخی کشورها مایکوپلاسما در بدشکلی قسمت رأسی تخم‌مرغ‌ها نیز دخیل می‌باشد. در مرغ‌های مادر گوشتی احتمال ایجاد بدشکلی‌ها در تخم‌مرغ‌ها در پی ابتلا به عفونت با مایکوپلاسما ساینوویه کمتر است.
پیشگیری
درمان آنتی‌بیوتیکی صرفاً برای کاهش شدت علائم بالینی بیماری انجام می‌شود ولی توانایی حذف کامل باکتری از گله را ندارد. ظاهراً استفاده از واکسیناسیون توسط واکسن تخفیف حدت‌یافته در بسیاری از کشورها به‌عنوان روش اصلی کنترل طولانی‌مدت بیماری انجام می‌پذیرد.
روش‌های پیشگیری
روش‌های مدیریتی
مایکوپلاسما ساینوویه از طریق تخم منتقل می‌شود و بهترین روش پیشگیری از انتقال آن انتخاب و خرید تخم از گله‌های مادر عاری از این باکتری می‌باشد. در کشورهایی که گله‌های اجداد آنها عاری از MS هستند گله‌های جایگزین گله مادر عاری از مایکوپلاسماسینوویه نیز وجود دارند. برای پیشگیری از ورود عامل بیماری‌زا به گله باید روش‌های امنیت‌زیستی سختگیرانه اعمال شوند.
واگیری‌ها در گله‌های گوشتی گاهی اوقات می‌تواند به گله‌های مادر منتقل شود. زمانی که گله مادر آلوده به MS یافته‌شود، انتقال آلودگی از طریق تخم یا بسیار کم‌است یا اهمیت بالینی چندانی ندارد. تصمیم برای ارسال گله مادر به کشتارگاه براساس شرایط اقتصادی سنجیده می‌شود. اگر جوجه‌های گله مادر مد نظر قرار‌است برای تولید تخم استفاده شوند، جوجه‌های آلوده باید جدا از جوجه‌های عاری از مایکوپلاسما جوجه‌کشی شده و پرورش داده‌شوند. استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها باعث ازبین رفتن آلودگی باکتریایی گله نمی‌شود ولی باعث کاهش بار آلودگی و کاهش انتقال به نتاج خواهد شد.
واکسیناسیون
واکسن عیرفعال روغنی به شکل تجاری در دسترس می‌باشد ولی هنوز اطلاعات کافی در رابطه با اثربخشی این واکسن روی سلامت گله در دست نیست. باور براین‌است که این واکسن‌ها در بدن میزبان ایمنی همورال وابسته به آنتی‌بادی بسیار قوی ایجاد می‌کند ولی این‌که این آنتی‌بادی ایجاد شده حتماً برای مقابله با عفونت با MS موثر باشد یا خیر هنوز کامل مشخص نشده‌است. یک واکسن زنده از سویه حساس به حرارت به‌نام MS-H با روش موتاژنزیس از سویه فیلد استرالیا تولید شده‌است.
ایمنی‌زایی این واکسن در شرایط مزرعه و آزمایشگاهی آزمایش شده‌است. واکسن با دوز ۴/۸*۱۰۵cfu/mL ایجاد ایمنی می‌کند؛ ایمنی محافظت‌کننده پس‌از ۴-۳ هفته ایجاد شده و تا ۴۰ هفته باقی می‌ماند. اثر واکسن بر بهبود کیفیت قسمت رأسی تخم مرغ‌های آلوده به MS مشاهده شده‌است. خاصیت حساسیت به حرارت در سویه MS-H با ایجاد موتاسیون نقطه‌ای در ناحیه GTP-binding protein Obg ایجاد شده‌است؛ اما فاکتورهای دیگری نیز در کاهش حدت سویه MS-H مؤثر می‌باشند. این واکسن در بسیاری از کشورهای دارای طیور صنعتی و علی‌الخصوص در استرالیا استفاده می‌شود ولی تأیید نهایی آن برای استفاده در ایالات متحده هنوز انجام نشده‌است. ایمنی و اثربخشی MS-H در بوقلمون‌ها نیز به تایید رسیده‌است.
درمان
در شرایط آزمایشگاهی مایکوپلاسما ساینوویه به بسیاری از آنتی‌بیوتیک‌ها مانند کلرتتراسایکلین، دانوفلوکساسین، انروفلوکساسین، لینکومایسین، اکسی‌تترا سایکلین، اسپکتینومایسین، اسپیرومایسین، تتراسایکلین، تیامولین، تیلمایکوزین، آیولوزین و تایلوزین حساس است. استفاده از محلول لینکومایسین-اسپکتینومایسین (۲ گرم به‌ازای هر ۵/۷ لیتر آب آشامیدنی) و تیامولین در آب آشامیدنی (۰۰۶/۰٪- ۰۲۵/۰٪) برای پیشگیری از علائم بالینی مؤثر شناخته شده‌است. درمان عمومی مشخصی برای التهاب کیسه‌های هوایی و مفاصل وجود ندارد و درمان ضایعات موجود اثربخشی کمتری دارد. درمان توسط آنتی‌بیوتیک‌ها باکتری MS را از گله حذف نمی‌کند ولی گزارشات مختلفی که ظاهراً به دلیل تفاوت در نحوه درمان و سویه‌های مختلف مایکوپلاسما می‌باشد وجود دارد.
برخلاف سویه‌های مایکوپلاسما گالی‌سپتیکوم، سویه‌های مایکوپلاسما سینوویه به اریترومایسین مقاوم هستند. پس از در معرض قراردادن مقادیر کمی از اریترومایسین و تایلوزین در شرایط آزمایشگاهی، به سرعت مقاومت بسیار زیادی در باکتری نسبت به این دو دارو ایجاد شد ولی مقاومت در برابر انروفلوکساسین با سرعت بسیار کمی ایجاد گردید. هیچ مقاومتی نسبت به تیامولین و اکسی‌تتراسایکلین درباکتری ایجاد نشده‌است.
در تخم‌هایی که برای جوجه‌کشی استفاده می‌شوند، با استفاده از درمان آنتی بیوتیکی با داروی تایلوزین با روش شناورسازی تخم، یا تلقیح جنتامایسین و تایلوزین داخل تخم، یا درمان حرارتی تخم‌ها برای پیشگیری از انتقال MS به جوجه‌ها استفاده می‌گردد. درصورتی که گله مادر پیش‌از آغاز تخمگذاری آلوده به سویه‌های ویرولنت MS شود، پس‌از آغاز تخمگذاری انتقال باکتری به جوجه‌ها بسیار کم‌ترخواهد بود. البته این روش مربوط به گله‌هایی می‌باشد که احتمال آلودگی با MS در آنها حتما وجود داشته باشد.
