موننسین و استفاده از آن به عنوان یک افزودنی کاربردی در تغذیه نشخوارکنندگان
موننسین ؛ تغذیه کاربردی در نشخوارکنندگان
مقدمه
موننسین جزء دسته ای از یونوفرهاست که متخصصین تغذیه نشخوارکنندگان به کمک آنها در تلاشند تا رقابت بین جمعیت های میکروبی مختلف را با هدف بهبود بازده استفاده از انرژی و پروتئین در شکمبه متعادل سازند. این امر با فرموله کردن بهینه جیره و استفاده از افزودنی های خوراکی که می توانند محیط شکمبه را تغییر داده و باعث افزایش یا مهار جمعیت میکروبی ویژه ای شوند، تحقق یافته است.
یونوفرها به عنوان یکی از انواع افزودنی های خوراکی، ترکیبات آنتی بیوتیکی هستند که با تغییر جمعیت میکروارگانیسمی شکمبه سبب بهبود بازده تولیدی از قبیل افزایش وزن، قد و تولید شیر می شوند. همچنین این ترکیبات می توانند سبب بهبود قابلیت هضم در نشخوارکنندگان گردند. بیشتر این ترکیبات، مشتقات پلی اتر کربوکسیلیک حاصل از گونه های مختلف استرپتومایسس (Streptomyces) می باشند؛ موننسین از مشتقات گونه استرپتومایسس سیناموننسین (S. cinnamonensin) می باشد.
شکل ۱- ساختار شیمیایی موننسین و متابولیت های آن
این ترکیبات باعث انتقال یون ها از غشاء باکتری ها شده و سبب کاهش فعالیت یا مرگ باکتری ها می گردند.
استفاده از موننسین در تغذیه دام در سال ۱۹۷۶ توسط سازمان غذا و دارو (FAO) مورد تایید قرار گرفت. این آنتی بیوتیک می تواند بر باکتری های گرم مثبت، مایکوباکتری های خاص و کوکسیدیان (Coccidian) اثر گذاشته و از طریق کاهش میزان متان تولیدی، تولید پروپیونات و به تبع آن سطح انرژی در شکمبه را افزایش دهد. موننسین یونوفری است که از سودمندی آن در گله گاو شیری شامل بیماری کتوز، جابجایی شیردان، جلوگیری از کاهش نمره وضعیت بدنی، افزایش تولید شیر و بازدهی تولید شیر گزارشات متعددی وجود دارد.
تاثیر موننسین بر متابولیسم انرژی در نشخوارکنندگان
موننسین با تحریک فرآیند گلوکونئوژنز و همچنین جلوگیری از دفع انرژی خام جیره به صورت متان، سبب بهبود متابولیسم انرژی در بدن دام می شود. یونوفرها سبب انتقال یون ها در طول غشاء سلولی می شوند، موننسین با غشاء سلولی باکتری ها باند شده و عامل اولیه انتشار پتاسیم از غشاء سلولی و ورود یون هیدروژن به داخل سلول می شود. اینگونه موننسین سبب کاهش جمعیت باکتری های گرم مثبت و سوق پیدا کردن جمعیت باکتریایی به سمت باکتری های گرم منفی می شود.
باکتری های گرم مثبت موجود در شکمبه سبب تولید استات، بوتیرات و آمونیاک می شوند ولی باکتری های گرم منفی به تولید پروپیونات می پردازند که پیش ساز اصلی گلوکز در شکمبه است. استفاده از موننسین سبب افزایش نسبت تولید پروپیونات به استات در شکمبه می شود و در نتیجه، گلوکز بیشتری جهت ساخت لاکتوز و افزایش تولید شیر در غدد پستانی در دسترس قرار می گیرد. اثر موننسین بر تولید گلوکز در بدن دام، می تواند در شرایط توازن منفی انرژی نظیر اوایل شیردهی بسیار سودمند باشد.
موننسین و جلوگیری از بروز اسیدوز
در زمان تغذیه میزان زیادی از کنسانتره، استفاده از موننسین بسیار سودمند خواهد بود. در گاوهای اوایل شیردهی و دام های پرواری، سطوح نشاسته مصرفی در جیره بالاست. در این حالت، تخمیر نشاسته سبب تولید بیش از ظرفیت مصرفی اسید لاکتیک شده و در نتیجه، میزان pH در شکمبه کاهش می یابد. این وضعیت در صورت ادامه، منجر به بروز اسیدوز لاکتیکی در شکمبه می شود.
موننسین با کاهش رشد میکروارگانیسم های لاکتوباسیل مانند استرپتوکوکوس بوویس (S. bovis) و سایر مولدهای لاکتات در شکمبه موجب کاهش وقوع اسیدوز در گله مصرف کننده موننسین می گردد. این مورد، یکی از بهترین سودمندی های استفاده از ترکیباتی نظیر موننسین در جیره های نشخوارکنندگان می باشد. علاوه بر این مورد، تغذیه موننسین در دام های پرواری می تواند سبب کاهش بروز نفخ گردد که یکی از ناهنجاری های متابولیکی شایع در دام های پرواری است.
تاثیر موننسین بر متابولیسم نیتروژن و عبور پروتئین از شکمبه
موننسین با کنترل باکتری های تجزیه کننده پروتئین در شکمبه باعث کاهش دِآمیناسیون و کاهش آمونیاک در شکمبه می شود و در نتیجه باعث اتلاف پروتئین در شکمبه می گردد. نتیجه این تغییرات در الگوی تخمیر شامل افزایش بازده خوراک و ابقای نیتروژن و به طور کلی افزایش عملکرد می باشد.
باکتری های پروتئولیتیک بخش زیادی از پروتئین خوراک را تجزیه کرده و از عبور آن جلوگیری می کنند. موننسین با مهار فعالیت این باکتری ها، سبب کاهش میزان تجزیه پروتئین در شکمبه و عبور بخشی از آن به روده کوچک جهت جذب می شود.
افزایش غلظت اوره خون با افزودن موننسین منجر به افزایش میزان اسیدهای جذب شده از روده باریک و دِآمیناسیون اکسیداتیو اسیدهای غیر ضروری اضافی در کبد می گردد، بنابراین موننسین با کاهش تجزیه پروتئین خام جیره غذایی، مسیر متابولیسم نیتروژن در حیوانات نشخوارکننده را در جهت افزایش تامین مقدار پروتئین متابولیسمی در روده باریک تغییر می دهد. به عبارت دیگر، موننسین سبب عبوری شدن پروتئین و اسیدهای آمینه می گردد که در نتیجه آن، میزان جذب اسیدهای آمینه افزایش یافته و باعث بهبود متابولیسم انرژی در بدن می شود.
موننسین باعث تعدیل جمعیت میکروبی شده و به تسریع هضم شکمبه کمک می کند و با کاهش تولید متان می تواند اتلاف انرژی را کاهش دهد و حدود ۱۰ الی ۱۵ درصد ضریب تبدیل غذایی را افزایش دهد که این امر می تواند یکی از دلایل بهبود بازدهی خوراک باشد.
سایر اثرات موننسین که باید به آن توجه شود
استفاده از موننسین در گوساله های قطع شیر شده اثرات مثبتی در افزایش قد دارد که مربوط به اثرات موننسین بر تولید اسیدهای چرب فرار در شکمبه است. همچنین استفاده از این ترکیب در تلیسه های جوان در سن ۹۰ الی ۱۵۰ روزگی باعث بهبود رشد اسکلتی، افزایش در رشد و وزن بدن و افزایش ارتفاع استخوان زائده لگنی (هیپ) می شود. در دلایل بهبود توسعه اسکلت بدنی در این گروه از نشخوارکنندگان، می توان به جذب بیشتر کلسیم اشاره کرد.
اسیدهای چرب فرًار نظیر استات و بوتیرات از عوامل مداخله کننده در جذب کلسیم در شکمبه می باشند. مطالعات نشان داده است که حضور موننسین سبب افزایش سطح پروپیونات شده در نتیجه شرایط بهتری برای جذب کلسیم فراهم می شود. به دنبال افزایش جذب کلسیم، رشد اسکلتی در تلیسه های جوان بهبود می یابد.
نتیجه گیری
موننسین یکی از افزودنی های خوراکی است که می تواند جهت بهبود وضعیت هضمی و دستکاری جمعیت میکروبی در جهت بهبود عملکرد دام مورد استفاده قرار گیرد. امروزه این یونوفر به صورت گسترده ای در جیره نشخوارکنندگان اضافه می گردد و متخصصین تغذیه هم از اثرات درمانی و هم از اثرات پیشگیری کننده آن بهره می برند. توجه به این نکته نیز حائز اهمیت است که استفاده از موننسین در گله های گاو شیری باستی توسط متخصص تغذیه دام در جیره گنجاده شود چرا که عدم توازن بخش علوفه ای به بخش کنسانتره می تواند باعث افت میزان چربی شیر گردد.
در محصولات دامی شرکت زرین جاودانه خوانسار تلاش شده است با استفاده از این افزودنی خوراکی، قابلیت هضم خوراک و عملکرد گله های نشخوارکننده تضمین شود و مصرف کنندگان بتوانند بهترین نتایج را در گله های خود مشاهده کنند. جهت کسب اطلاعات بیشتر و ثبت سفارش محصولات دامی می توانید با شماره های درج شده در قسمت تماس با ما با کارشناسان تخصصی مجموعه زرین جاودانه خوانسار تماس حاصل فرمائید.
بخشی از این محتوا برگرفته از مقاله زیر می باشد:
■ عیونی, نصیر, محتشمی, & خلیلوندی بهروزیار. اثر سطوح مختلف موننسین بر عملکرد رشدی و اسیدهای چرب فرار شکمبه گوساله‌های ماده قطع شیر هلشتاین. علوم دامی (پژوهش و سازندگی), ۳۲(۱۲۳), ۴۷-۵۸٫
