ویتامین D در تغذیه طیور اثرات آن در تنظیم متابولیسم و علائم کمبود آن

ویتامین D که در گروه ترکیبات ضد راشیتیک طبقه بندی شده است در اثر تابش اشعه التراویوله به پروویتامین D ساخته می شود. ویتامین D2 یا ارگوکلیسفرول (Ergocalciferol) و ویتامین D3 یاکلولکسیفرول (Cholecalclciferol) در تغذیه انسان و دام مورد مصرف است. این ویتامین بمیزان ۳۰۰۰۰ – ۵۰۰۰ واحد بین المللی در ۱۰۰ گرم کبد ماهی و ۳۰۰-۶۰ واحد بین المللی در ۱۰۰ گرم یونجه خشک شده در آفتاب وجود دارد.

یک میلی گرم ویتامین D برابر با ۴۰۰۰۰ واحد بین المللی بوده و هر واحد بین المللی برابر یک واحد بین المللی جوجه می باشد (International chick unit icu) که برابر ۰۲۵/۰ میکروگرم ویتامین D3 است، در طیور ویتامین D3 25 بار فعال تر از ویتامین D2 است زیرا ویتامین D2 تجزیه شده و سریعتر از ویتامین D3 دفع می گردد. ویتامین D محتوی در زرده تخم مرغ مستقیماً به ویتامین D جیره غذائی بستگی دارد و بخاطر اثرش روی پوسته تخم مرغ و رشد جنین در نتیجه روی میزان جوجه درآوری و کیفیت جوجه حاصله اثر میگذارد. این ویتامین پس ازتزریق یا خوراندن از راه خون و لنف به کبد رفته و در آنجا ذخیره می شود و در سنتز پروتئین هادخالت نموده و باعث جذب کلسیم از راه دیواره روده برای معدنی کردن استخوان ها می گردد. 

ویتامین D در تنظیم متابولیسم کلسیم و فسفر براه های مختلف اثر می گذارد. 

۱-     با افزایش جذب کلسیم و فسفر از دیواره روده. 

۲-     با افزایش معدنی کردن و انتقال کلسیم و فسفر در استخوان ها نتیجتاً کنترل اندازه و استحکام استخوان بندی و پوسته تخم مرغ. 

۳-     با افزایش جذب مجدد فسفات درلوله های کلیوی و بنابراین دفع فسفات که توسط هرمون پاراتیروئید تشویق می شود تا اندازه ای خنثی می گردد. 

میزان مورد احتیاج بدن به این ویتامین در جوجه های هشت هفته ۱۰۰۰ واحد در هر کیلوگرم غذا بوده و در مرغان تخمگذار و مادر ۱۱۰۰ واحد در هر کیلوگرم غذا می باشد. مصرف ۱۰۰ مرتبه بیشتر ویتامین D3 در غذای روزانه بمدت ۳ ماه روی خاصیت جوجه درآوری اثری نداشته است. مصرف این مقدار ویتامین به مدت ۱۴ روز فقط کمی از رشد کاسته است. در حالیکه مصرف ۱۰۰۰ مرتبه بیشتر آن بمدت ۶ هفته باعث تأخیر رشد شدید گردیده است. ویتامین D3 بمیزان ۱۰ بار بیشتراز ویتامین D2 سمی است. ویتامین A خاصیت جلوگیری کننده از عمل سمی ویتامین D را دارا است. در اثر مصرف زیاد این ویتامین آهکی شدن لوله های ادراری و عروق مشاهده می گردد. 

علائم کمبود

در اثر عدم مصرف میزان کافی این ویتامین رشد ضعیف بوده و تبدیل غذایی کم شده و کاهش خاصیت جوجه درآوری و کیفیت جوجه مشاهده می گردد. نرمی استخوان ها در طیور در حال رشد در اثر معدنی شدن ناقص استخوان ها بوجود آمده که ریکتزیاراشی تیسم نامیده می شود. در این حالت لنگش و تورم مفصل خرگوشی وجود دارد و محل اتصال دنده ها با جناغ سینه بزرگ شده و در سطح داخلی دنده ایجاد برجستگی می نماید، منقار و پنجه ها نیز نرم و انحناء پذیر بوده و استخوان سینه خمیده و پیچیده می گردد. در اثر کم شدن کلسیم استخوان ها زیر فشار عضلات کج می شوند و همچنین حالت اغماء در اثرکاهش کلسیم سرم خون بوجود می آید. مصرف کلسیم از استخوان ها در حیوانات بالغ ایجاد استئومالاسی (Osteomalacia) می نماید.

استرس ها بخاطر تغییرات هرمونی که ایجاد می کنند باعث بهم خوردن نسبت ca/p و افزایش احتیاج به ویتامین D گردیده و باعث افزایش نرمی استخوان و استئومالاسی می گردند. نگهداری جوجه کبابی در قفس و مرغان تخمگذار در قفس باعث کاهش ویتامین D شده و حالتی بنام خستگی مرغان در قفس را ایجاد می نماید. همچنین درجه حرارت کم باعث کاهش ویتامین D می گردد.

تهیه و تنظیم: بخش علمی شرکت زرین جاودانه

https://zarinjavdaneh.ir/کمبود-کلسیم-و-فسفر/

https://www.instagram.com/zarin_javdaneh/