سدیم سسکویی کربنات و تفاوت آن با جوش شیرین در تغذیه دام
سدیم سسکویی کربنات و تفاوت آن با جوش شیرین در تغذیه دام
مقدمه
در تغذیه نشخوارکنندگان، بخش اعظمی از خوراک مصرفی را مواد متراکم شامل غلات، مکمل های پروتئینی و یا فرآورده های فرعی غلات تشکیل می دهند. این بخش از خوراک معمولا دارای الیاف کم و انرژی قابل هضم بالا هستند. معمولا در گاوهای شیرده قبل از رسیدن به اوج تولید شیر، مصرف بخش کنسانتره ای و به تبع آن بخش غلات جهت افزایش تولید شیر، افزایش پیدا می کند. یکی از مهم ترین مشکلاتی که در این مواقع بروز می کند، کاهش pH شکمبه است. با کاهش pH، اسیدوز بروز می کند که اشکال مختلفی دارد. pH شکمبه ای ۲/۶ به عنوان اسیدوز مزمن و pH شکمبه ای ۲/۵ به عنوان اسیدوز حاد یا درمانگاهی در نظر گرفته می شود.
بافرها به عنوان تعدیل کننده اسیدیته
بافرهای خوراک به طور گسترده ای به منظور بهبود تاثیر زیانبار اسیدیته در جیره های با مواد متراکم بالا استفاده می شوند. بافرها سبب کاهش اسیدیته، افزایش نسبت استات به پروپیونات و بهبود هضم الیاف می شوند. لذا این عمل سبب افزایش مصرف خوراک و به دنبال آن افزایش تولید شیر و نیز چربی شیر می شوند. طبق تعریف، بافر از یک اسید ضعیف و نمک آن یا یک باز ضعیف و نمک آن تشکیل شده است که در زمان استفاده از جیره های با غلات بالا، علوفه کم، علوفه خیلی خرد شده و یا علوفه تخمیر شده سبب مقاومت مایع شکمبه در برابر تغییرات pH می گردد.
انواع بافرها
تاکنون مواد شیمیایی زیادی به عنوان بافر در تغذیه نشخوارکنندگان مورد بررسی قرار گرفته اند. از جمله این بافرها می توان به بی کربنات سدیم، کربنات سدیم، سدیم سسکویی کربنات و بی کربنات پتاسیم اشاره کرد. برخی از این بافرها تنها سبب خنثی شدن اسیدیته شکمبه می شوند، در حالی که برخی دیگر از آن ها افزون بر این امر، سبب افزایش pH مایع شکمبه نیز می شوند. ترکیب های بازی اسیدیته را کاهش می دهند اما می توانند سبب افزایش pH شوند. ترکیب های مختلفی که به عنوان بافر شناخته می شوند، در سیستم گوارشی به روش های مختلفی عمل می کنند. به طور کلی دو سازوکار برای عمل بافرها در شکمبه شناخته شده است که شامل خنثی کردن اسید و ثبات pH مایع شکمبه و دیگری افزایش میزان عبور مایعات شکمبه است.
رایج ترین بافرها در تغذیه نشخوارکنندگان
رایج ترین بافری که در صنعت پرورش نشخوارکنندگان استفاده می شود، بی کربنات سدیم است. در این مقاله به تفصیل در مورد این ترکیب بافری صحبت شده است. از دیدگاه سوخت و ساز، بی کربنات سدیم تاثیر زیادی بر تولید اسیدهای چرب فرار ندارد اما نسبت استات به پروپیونات را افزایش می دهد که این عمل برای تثبیت درصد چربی شیر مطلوب است. به طور کلی بی کربنات سدیم و سدیم سسکویی کربنات از جمله بافرهای شکمبه ای هستند که با خنثی کردن اسیدهای محیط شکمبه، اسیدیته را در حد ۲/۶ تا ۵/۶ نگه می دارند که برای فعالیت مطلوب شکمبه ای این دامنه pH مناسب است.
سدیم سسکویی کربنات
سدیم سسکویی کربنات نمک مضاعف سدیم بی کربنات (جوش شیرین) و کربنات سدیم است که دارای ساختار کریستالی سوزنی شکل می باشد. این ترکیب را می توان مخلوط برابری از نظر تعداد مولار از دو نمک سدیم بی کربنات و سدیم کربنات دانست که در آن کربنات سدیم هیدراته شده است. سدیم سسکویی کربنات در حالت تجاری به صورت پودر عرضه می شود. این ترکیب به عنوان یک ترکیب بافری قلیایی کننده شناخته می شود. طی سال ها بررسی مشخص شده است که سدیم سسکویی کربنات ظرفیت خنثی کنندگی اسید بالاتری در مقایسه با سدیم بی کربنات (جوش شیرین) دارد. به همین دلیل، بافر سدیم سسکویی کربنات به طور موثری منجر به افزایش pH مایع شکمب می شود. این ترکیب به عنوان بافری شناخته می شود که می تواند یون های هیدروژن یا هیدروکسید را بپذیرد و pH را افزایش دهد. این خصوصیت در سدیم سسکویی کربنات بیشتر به دلیل وجود کربنات سدیم در آن است. استفاده از این ترکیب به عنوان بافر در جیره سبب بهره مندی از موارد زیر می شود:
-
افزایش pH شکمبه
-
بهبود غلظت بوتیرات در شکمبه
-
افزایش نسبت استات به پروپیونات
-
کاهش مولاریته پروپیونات در مایع شکمبه
در جیره های بر پایه ذرت علوفه ای، استفاده از سدیم سسکویی کربنات در جیره سبب افزایش pH مایع شکمبه به حدود ۷ می شود، به این ترتیب مصرف اختیاری خوراک افزایش می یابد. همان طور که گفته شد این امر به دلیل وجود یون کربنات در ساختار این ترکیب است که باعث خنثی شدن یون هیدروژن مازاد در محیط شکمبه می شود. ذکر این نکته نیز ضروری است که سدیم سسکویی کربنات همانند سدیم بی کربنات (جوش شیرین) توانسته است سبب بهبود سندرم افت چربی شیر و افزایش مصرف ماده آلی در گاوهای شیرده مصرف کننده این ترکیب بافری شود.
نتیجه گیری
نیاز گاو شیری به بافر بستگی به میزان ترشح بزاق، میزان بافر موجود در بزاق، ظرفیت بافری خوراک، پتانسیل تولید اسید توسط جیره و اسیدیته جیره دارد. افزودن بافر هنگامی اهمیت می یابد که میزان بافر بزاق و ظرفیت بافری مواد خوراکی خورده شده پایین باشد. اگرچه استفاده از بافر و خنثی کننده های اسید در تغذیه دام از مدت ها پیش مرسوم شده و تحقیقات ثابت کرده است افزودن بافر به جیره موجب تعدیل تاثیر منفی جیره های با درصد کنسانتره بالا می شود، اما شمار محدودی بافر که متداول ترین آنها بی کربنات سدیم است، بیشتر استفاده می شوند که این موضوع سبب افزایش قیمت آنها شده است. لذا، شاید بتوان از بافرهایی با کارایی همسان اما ارزان تر در تغذیه بهره برد.
محصولات زرین میکس ترکیباتی هستند که در آنها از ترکیب بافری جهت پیشگیری از اسیدوز در دامداری های مصرف کننده بهره گرفته شده است و با توجه به دٌز مصرف ۵% یا ۵۰ کیلوگرم در تن کنسانتره انواع دام نشخوارکننده می تواند به آسانی در بخش تولید خوراک مزرعه مورد استفاده قرار گیرند. گروه زرین جاودانه خوانسار مفتخر است به کمک دانش تخصصی در واحد تحقیق و توسعه خود محصولات پیش مخلوطی را طراحی کرده است که براساس استانداردهای جهانی و با بهترین کیفیت تولید و به دست مصرف کنندگان می رسد. این پیش مخلوط ها برای انواع گاو شیری، گوساله پرواری، بره پرواری و میش داشتی تولید و در اختیار دامداری ها قرار می گیرد.
